YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU (KURUNTU HASTALIĞI)
Süregen ve dirençli kaygı, yaygın anksiyete bozukluğunun en temel özelliğidir.
Yaygın anksiyete bozukluğu, kişinin nedeni belirsiz bir endişe içinde olması ve olumsuz olayların gerçekleşeceği ile ilgili beklentisinin süreklilik göstermesidir. Yaygın anksiyete bozukluğunda kaygının belli bir nedeni yoktur ve kişi abartılı bir endişe hali içindedir. Yaygın anksiyete bozukluğuna sahip kişilerin gün boyunca süren ve denetlenemez endişeleri, genellikle sağlık, aile, para ile ilgilidir.
Ekonomik durum, muhtemel iş yükümlülükleri, sağlık sorunları, çocukların yaşayabileceği olaylar, ev işleri, onarımlar, randevulara yetişememe gibi günlük konularla ilgili olarak aşırı ölçüsüz bir endişe görülmektedir. Bu kişiler çoğu zaman yaşadıkları gerginlik ve endişenin abartılı olduğunun farkındadırlar. Fakat kendilerini sakinleştirip kontrol altına almak konusunda başarılı olamazlar. Bazen de mevcut kaygının aşırı ve yersiz olduğunu kabul etmezler. Genellikle yaygın anksiyete bozukluğuna sahip bireyler, çevreleri tarafından “aşırı evhamlı” olarak tanımlanırlar. Çoğu zaman da aşırı evhamlı olma hali bir karakter özelliği şeklinde görülüp bu durumun aslında ruhsal bir bozukluk; yaygın kaygı bozukluğu olabileceği gözden kaçırılmaktadır. Bu durumda kişi ve yakınları bir yardım almak yerine bu durumu normalize ederler bu da yaşam kalitelerinin düşmesine neden olur.
Kişide bu anksiyete bozukluğunun söz konusu olmasının sadece kişinin kendisi için değil, eşi ve aile fertleri için de çok olumsuz etkileri vardır. Bu rahatsızlığı olan kişilerin korku şikayetlerinden dolayı evde ve işteki işlevleri sağlıklı kişilerinkinden daha kötüdür. Bu hastalık yüzünden ilişkiler içinde gerginlikler yaşandığı sıkça görülmektedir.
Kaygı Nedir?
Kötü bir şey olacakmış hissinin yaşandığı, gerginlik duygusudur.
Kaygının Patolojik Olduğu Nasıl Anlaşılır?
Korku, kaygı, stres ve gerginlik herkesin yaşadığı duygulardır. Korkmak tehlike tehdidine karşı normal bir tepkidir. Gerçek olabilecek tehlikede korkunun bizi uyarma ve koruma işlevi vardır. Kaygının denetlenemez olması ve işlevselliği bozması olağan kaygı ve patolojik kaygı ayırımı için önemlidir.
Patolojik kaygı denetlenebilir değildir ve günlük işlevselliği bozacak, günlük rutini etkileyecek düzeylerdedir.
Yaygın Anksiyete Bozukluğu Nedir?
Yaygın anksiyete bozukluğu olan insanlar kendilerini provoke edebilecek çok az şey varken, hatta hiçbir şey yokken bile yüksek kaygı ve gerilim içerisinde geçirirler. Felaket beklentileri vardır. Sağlık, para, ailevi problemler ve işlerindeki zorluklarla ilgili kaygıları beklenenden daha yüksek, olması gerekenden daha uzun süren ve işlevselliği etkileyecek düzeydedir.
Yaygın anksiyete bozukluğu tanısı, en az 6 aydır, günlük endişelerin sürekli mevcut olması ve bunların hayatı engelleyecek düzeye gelmesiyle konulur. Yaygın anksiyete bozukluğu olan insanlar çoğunlukla endişelerinin durumla uygunsuz, duruma göre çok daha abartılı olduğunun farkında olsalar da bu farkındalık kaygılarını kontrol etmelerini sağlamaz.
Yaygın Anksiyete Bozukluğunun Sıklığı Nedir?
Yaygın anksiyete bozukluğunun sıklığı yaklaşık %5-6'dır. Yaşlılıkla beraber görülme sıklığı artar. Kadınlarda erkelere oranla 2 kat daha sık görülmektedir.
Yaygın Anksiyete Bozukluğu Diğer Hangi Psikiyatrik Rahatsızlıklarla Beraber Görülür?
Depresyon, sosyal fobi, özgül föbiler yaygın anksiyete bozukluğu yaygın anksiyete bozukluğuyla en sık beraber görülen rahatsızlıklardır.
Yaygın Anksiyete Bozukluğunun Belirtileri Nelerdir?
- Belirgin bir nedeni olmayan korku ve endişe,
- Endişeyi çoğaltabilecek durumlardan kaçınmak, endişe yaratacak durumları ertelemek,
- Sorun çözmede ve konsantrasyonda güçlük,
- Bedensel bir hastalık varmışçasına kendisini göstereren aşırı uyarılma belirtileri, örneğin: yorgunluk, halsizlik, baş ağrıları...
Yaygın Anksiyete Bozukluğunun Nedenleri Nelerdir?
Yaygın anksiyete bozukluğunun kesin sebebi anlaşılamamış olmakla birlikte çeşitli görüşler vardır.
- Genetik: yapılan aile ve ikiz çalışmaları yaygın anksiyete bozukluğunun ailevi geçişi olabileceğini göstermektedir.
- Çevresel Etmenler: travma ve sevilen birinin kaybı, boşanma, iş,okul değiştirmek gibi stresli yaşam olaylarının yaygın anksiyete bozukluğunun sebepleri arasında olabileceği düşünülmektedir.
- Psikanalitik görüş: Diğer anksiyete bozukluklarında olduğu gibi yaygın anksiyete bozukluğunda da anksiyete id, ego, süperego kaynaklı bir iç çatışmanın ürünüdür.
- Bilişsel görüş: Bu görüşe göre yaygın anksiyete bozukluğuna sahip kişilerde belirsizliğe dayanamama mevcuttur. Ayrıca mevcut anksiyeteyi kişinin "başa çıkma yöntemi" olarak kullandığı da düşünülmektedir.
- Nörotansmitterler: Beyinde özellikle serotonin ve serotonin taşıyıcılarında sorun olabileceği üzerinde durulmaktadır.
Yaygın Anksiyete Bozukluğunun Güncel Tanı Kriterleri Nelerdir?
DSM-5’e göre yaygın anksiyete bozukluğu tanı kriterleri şunlardır;
- En az altı aylık bir sürenin çoğu gününde bir takım olaylar ya da etkinliklerle (işte ya da okulda başarı gösterebilme gibi) ilgili olarak, aşırı bir kaygı ve kuruntu (kaygılı beklenti) vardır.
- Kişi, kuruntularını denetim altına almakta güçlük çeker.
- Bu kaygı ve kuruntuya aşağıdaki altı belirtiden üçü (ya da daha çoğu) eşlik eder. (en azından kimi belirtiler son altı ayın çoğu gününde bulunmuştur) :
1. Dinginleşememe (huzursuzluk) ya da gergin ya da sürekli diken üzerinde olma.
2. Kolay yorulma.
3. Odaklanmada güçlük çekme ya da zihin boşalması.
4. Kolay kızma.
5. Kas gerginliği.
6. Uyku bozukluğu (uykuya dalmakta ya da uykuyu sürdürmekte güçlük çekme ya da dinlendirmeyen, doyurucu olmayan bir uyku uyuma).
- Kaygı, kuruntu ya da bedensel belirtiler, klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, işle ilgili alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında işlevsellikte düşmeye neden olur.
- Bu bozukluk, bir maddenin (örn. kötüye kullanılabilen bir madde bir ilaç) ya da başka bir sağlık durumunun (örn. hipertiroidi) fizyoloji ile ilgili etkilerine bağlanamaz.
- Bu bozukluk başka bir ruhsal bozuklukla daha iyi açıklanamaz.
Yaygın Anksiyete Bozukluğunun Tedavisi Nedir?
YAB'nun tedavisinde ilaç tedavisi, davranışçı ve bilişsel psikoterapiler, gevşeme eğitimi gibi tedavi yöntemlerinin yararlı olduğu kabul edilmektedir. Psikoterapiyle endişeyle başa çıkma becerileri kazandırmak ve olumsuz düşünceleri değiştirmek hedeflenirken, medikal tedaviyle de kaygı düzeyinin azaltılması hedeflenmektedir.
YAB tedavisinde antidepresan ve anksiyolitik ilaçlar kullanılır. Bu ilaçlar depresyonun ve başka anksiyete bozukluklarının tedavisinde de kullanılır. YAB’da etkin oldukları iyi bilinmektedir. Tedavinin amacı kaygı ve gerginliğin hızla tedavi edilmesidir. Tedavide kullanılan ilaçların ciddi yan etkileri ve bağımlılık riskleri yoktur. Tedavi gören YAB’lı hastaların çoğunluğu tedaviden yarar görür.
Hangi tür tedavinin size uygun olabileceğine doktorunuzla birlikte karar vermek yerinde olacaktır. Bir kişi için uygun olan bir tedavi, diğeri için uygun olmayabilir.
Sinemada Yaygın Anksiyete Bozukluğu
Kaynaklar
1. Kaplan & Sadock’s comprehensive textbook of psychiatry
2. 1. Öztürk MO: (1997) Ruh sağlığı ve Bozuklukları. 7ci basım Hek. Birl.Yay. Ankara
3. www.psikiyatri.org.tr/pagepublic.aspx?menu=18
4. DSM V