Fobi Nedir?
- Herkesin hayatta karşılaşmaktan korktuğu, maruz kalmaktan rahatsızlık duyduğu bazı durumlar, nesneler vardır.
- Böcekler, fareler, bozuk asansörler, çok yüksek köprüler gibi.
- Bize rahatsızlık hissettiren şeylerden zaman zaman kaçınmaya çalışsak da, genellikle korkularımızı kontrol altına almayı başarır ve günlük işlerimizi sürdürmeye devam ederiz. Bazı insanların ise günlük ve sıradan yerlerden, durumlardan ve objelerden kaçınmalarına sebep olan çok güçlü ve mantık dışı, istemsiz korku reaksiyonları olabilir. Kişiler durumun, yerin veya objenin daha fazla tehlike arz etmediğini, korkunun mantık dışı olduğunu bilseler de korku reaksiyonları göstermeye ve kaçınmaya devam ederler. Kişi korkulan durumla yüzleştirilse, bayılacak gibi olmak, nefes alamamak, kalp krizi geçiriyormuş gibi hissetmek, kontrolü kaybedecek, aklını kaçıracakmış gibi hissetmek gibi panik atak benzeri korku reaksiyonları gösterebilirler.
- Kişilerin yaşadığı bu mantıksız korku reaksiyonu günlük işlevselliği de etkiliyorsa bu durum fobi olarak adlandırılmaktadır.
Özgül Fobi Nedir?
- Özgül fobi, objelerden ve bazı durumlardan mantık dışı, sürekli, korku duyma halidir. Korkulan şey bir nesnenin, canlının zarar vermesi, (uçağın düşme ihtimalinden dolayı uçağa binememek ya da araç kullanamama, kedinin ısırması, tırmalaması ihtimalinden dolayı kedilerden korkmak vs.) olabileceği gibi, korkulan durum ile karşılaşınca ortaya çıkabilecek korku reaksiyonları, kontrolü kaybetmek, bayılacak gibi hissetmek vs gibi tepkilerden kaygılanmak ile de kendisini gösterebilir (Örn; yüksek yerlere çıkınca baş dönmesi olabileceğinden, kapalı yerlerde kontrolünü kaybedeceğinden korkma vs.).
Özgül Fobi Çeşitleri Nelerdir?
- Hayvanlara karşı
- Doğal çevre
- Hastane, kan, yara
- Yükseklik
- Durumsal
- Diğer
Normal Korku ve Özgül Fobinin Farkı Nedir?
Özgül fobi, sıradan korkudan mantıksız olması, abartılı olması, günlük hayatı ciddi bir şekilde etkilemesi ile ayrılır. Aşağıda normal korku yaratan durumlar ve özgül fobilerin farkı ile ilgili bir tablo yer almaktadır.
Özgül Fobi Hayatı Nasıl Etkiler?
- Özgül fobinin genellikle hayatı çok etkilemediği ve herkeste olduğu için önemsiz olduğu düşünülür. Bu yanlış bir düşüncedir. Kişinin rahatsızlık duyduğu şeyden kaçınma başarısıyla orantılı olarak hayatı etkilemediği düşünülebilir. Kişiler özgül fobi tiplerine göre çeşitli şekillerde hayatlarını değiştirmek, kısıtlamak zorunda kalabilirler. Örneğin kan verme fobisi olan bir kadın gebeliği sırasında ve doğumda maruz kalacağı şeylerden kaçınmak için gebe kalmak istemeyebilir, uçaktan korkan insanlar yurtiçi sürekli başka yollarla seyahat etmeye çalışırken yurtdışı seyahatlerini çok kısıtlayabilir veya tamamen vazgeçmek zorunda kalabilir. Bunlar gibi spesifik durum, obje, canlıyla karşılaşmak hayatı çeşitli şekillerde etkileyebilir.
Özgül Fobinin Altında Yatan Sebepler Nelerdir?
- Özgül fobinin altında yatan sebepler henüz tam olarak aydınlatılmış değildir. Biyolojik, psikolojik ve çevresel sebeplerin ortak etkisinin odluğu düşünülmektedir.
- Özgül fobinin genelikle kötü bir olaya maruz kalmadan sonra örneğin küçükken ağaçtan düştükten sonra yükseklikten korkmak şeklinde geliştiğine inanılsa da yapılan çalışmalar böyle bir ilişkinin olmadığını ortaya çıkartmıştır. Ebeveynlerden birinin özgül fobiye sahip olması çocukların özgül fobiye sahip olma riskini artırmaktadır. Bu yüzden genetik etkinin özgül fobi oluşumda rol aldığı ihtimali üzerine durulmaktadır.
Özgül Fobide Tedavi Seçenekleri Nelerdir?
- Özgül fobi kısa ve kalıcı bir şekilde düzeltilebilir. Medikal tedavi, bilişsel davranışçı terapi, maruz bırakma, anksiyeteye yönelik çalışmak, rahatlama egzersizleri tedavi konusunda oldukça değerlidir. Önemli olan tek bir doğru tedavi olmadığını tedavinin kişisel olduğunu ve kişiye özel ihtiyaçlara göre şekillenmesi gerektiğini hatırlamaktır.
Özgül Fobi ile ilgili Filmler
Zombieland – Paylaçolardan korkan baş karakter zombilerden korkmuyor..
Vertigo – Yükseklik korkusu
The Truman Show – Su Korkusu
Wolverine- Pek çok konuda cesur olan baş karakter uçmaktan korkuyor
Kaynaklar
https://www.adaa.org/sites/default/files/phobias_adaa.pdf
http://www.psikiyatri.org.tr/pagepublic.aspx?menu=19
https://www.anxietybc.com/sites/default/files/adult_hmspecific.pdf